Klimaatadaptatie Zwolle Europees ondersteund in CATCH

De Gemeente Zwolle participeerde de afgelopen jaren met ondersteuning van Reeleaf in CATCH, een EU-project dat middelgrote steden in de Noordzeeregio ondersteunt om op een duurzame, leefbare en winstgevende manier klimaatbestendig te worden. CATCH is een (erg omslachtig) acroniem van ‘water sensitive Cities: the Answer To CHallenges of extreme weather events’ en maakt deel uit van het Interreg-programma van het European Regional Development Fund. Naast Zwolle deden nog zes andere Noord-Europese steden met een pilotproject mee aan CATCH.

Zwolle ligt op een kwetsbare plek in Nederland in Europa. Senior beleidsadviseur Renate Postma van de gemeente: ‘Het water komt hier van vijf kanten op ons af. We hebben de grote rivieren, de IJssel en de Vecht, de weteringen van het achterland, het IJsselmeer, het grondwater van de Veluwe dat in onze regio opkwelt en natuurlijk ook nog de regen. Als het hard regent en stormt, krijgen wij het water niet goed afgevoerd omdat het IJsselmeer dan vaak opstuwt. Het is een complexe opgave.’

Europese projecten creëren mogelijkheden

Eén van de peilers van het CATCH-project is the creation of water sensitive communities. Renate had al een beleidsnota liggen voor Zwolle als klimaatbestendige stad (en delta) en hoefde niet overtuigd te worden van het belang van een benadering die bottom-up samenwerking aanjaagt. ‘Dat stond al op papier en dit paste daar gewoon naadloos in,’ vertelt ze. ‘CATCH bood de mogelijkheid om een aantal zaken die we al in gedachten hadden of die op ons wensenlijstje stonden van de grond te krijgen. Ik zie Europese projecten niet alleen als toegang tot geld, want je moet er een heleboel extra’s voor doen. Het creëert ook draagvlak: kennelijk doen we iets interessants, want we krijgen er Europees geld voor. Op een heleboel punten geeft het zetjes in de goede richting.’

Serious gaming als community building

Na het opstellen van een community building strategy heeft Zwolle binnen CATCH twee ideeën voor serious gaming uitgewerkt: een mobiele klimaat-escaperoom die de wijk kan worden ingereden en een digitale game, de Garden Battle, waarin bewoners klimaatproof hun eigen tuin kunnen ontwerpen en met hun buren samenwerken om hun straat hoog te laten scoren op klimaatbestendigheid, biodiversiteit, natuurvriendelijkheid en onderhoud. Het idee is dat mensen vervolgens ook hun eigen tuin klimaatadaptiever willen maken.

De klimaat-escaperoom is een omgebouwde schaftkeet waaruit je via vier puzzels moet zien te ontsnappen. Annemiek Wiegman, adviseur klimaatadaptatie van de gemeente: ‘Het begint met een video van de burgemeester, die alle inwoners van Zwolle vanwege een grote storm oproept om het hogerop te zoeken. De puzzels nemen je mee in wat klimaatverandering in je eigen straat betekent. Het blijft heel behapbaar en hopelijk smaakt het naar meer.’

De stad als spons

‘Als iemand een escaperoom ingaat, begint het misschien bij de fun en heeft hij waarschijnlijk toch wat opgepikt als hij eruit komt,’ legt Renate uit. ‘Uiteindelijk wil je natuurlijk dat mensen gaan handelen. Dat de tegels uit de tuin gaan of dat die boom niet wordt omgehakt. Het kan van alles zijn. Je moet het water beter in het gebied vasthouden en daar heb je al dat soort kleinschalige maatregelen voor nodig. De stad als spons is heel belangrijk: hoe krijg je al die kleine maatregelen voor elkaar op terreinen waar je als overheid geen eigenaar bent?’

Annemiek Wiegman: ‘Een leuk resultaat is dat de winnares van de Garden Battle een trekker is geworden van een groep die allerlei groene initiatieven in de wijk Wipstrik verbindt en aanjaagt. Het is supergaaf dat zij dat in zich bleek te hebben. Er zijn ook mensen die stukjes van de openbare ruimte adopteren. Als de bewoners zich op deze manier mobiliseren, heb je weer een stukje spons gecreëerd.’

Renate: ‘Ondertussen zijn onze collega’s van Smart Zwolle de stad met allemaal data digitaal aan het nabouwen, waarbij bewoners data kunnen aanleveren. Het is een beginnetje van citizen science ten behoeve van een digital twin. Dat is een digitale replica van een stad, waarin kan worden geëxperimenteerd met bijvoorbeeld nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen.

Internationale inspiratie over en weer

Wat is in dit project het belang geweest van de internationale samenwerking? Het Deense Vejle, één van de zeven steden waar een CATCH-pilotproject loopt, is ook bezig met een digital twin ten behoeve van klimaatadaptatie. Renate, die er op bezoek geweest is: ‘Ze zijn in Vejle al heel ver met hun community. Ze hebben een gemeenschapscentrum waar wij onze vingers bij aflikken. Zo’n fysieke locatie zouden wij ook wel willen. Zij vinden onze klimaatescaperoom en Garden Battle heel interessant, en op andere vlakken lopen zij weer een paar stapjes op ons vooruit. Dat is heel inspirerend over en weer, het ideale uitwisselingsniveau. Wij zitten vaak vanuit een soort koploperschap in projecten, waarbij het lastig is om je aan een ander op te trekken. In CATCH is dat met Vejle wél heel goed gelukt.’

Het is een wens van Zwolle om samen met CATCH-partners Jade University en OOWV (beide in Oldenburg, Duitsland) en de Gemeente Vejle (Denemarken) een nieuw Interreg-project van de grond te krijgen op het gebied van klimaatadaptatie en smart cities. Renate: ‘De eerste reacties zijn positief. We zijn aan het verkennen of we al een begin kunnen maken met een consortium.’

Ondersteuning van Reeleaf in CATCH

De lead partner en opdrachtgever van Reeleaf in CATCH is het Waterschap Vechtstromen, maar in het verlengde daarvan is er veel samengewerkt met de Gemeente Zwolle. Hoe is de samenwerking bevallen? Renate: ‘Susan Lijzenga is vanuit Reeleaf aangehaakt, maar dat was ze eerder als projectleider al bij Vechtstromen. Zij is gewoon een hele goeie, dat is erg fijn samenwerken.’

‘Ze is de afgelopen jaren een enorme vraagbaak voor me geweest,’ bevestigt Annemiek. ‘De stukken voor zo’n Interreg-project zijn vaak een beetje abstract. Daar zit mijn talent niet. Susan kan het vertalen naar wat we nou eigenlijk willen. Het was ook heel erg prettig dat Susan mij signalen gaf over internationale cultuurverschillen. Nederlanders begrijpen iets onderling misschien wel, maar elders kan het verkeerd overkomen.’

‘Het is heel belangrijk om iemand te hebben die weet hoe het zit en die je vragen kan stellen,’ zegt Renate. ‘Zeker in het begin. Zo ook met Martijn Warmerdam; onze financiële collega heeft veel met hem gespard. Voor het vervolg van dit project wil de Gemeente Zwolle graag wél de primaire partner zijn. Je moet heel goed in die projecten zitten en Reeleaf weet beter dan wij hoe het werkt. Je hebt die ondersteuning gewoon nodig, punt.’

Annemiek: ‘Anders zouden wij het niet eens doen!’